5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे (Punctuation)

5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे (Punctuation): विरामचिन्हे म्हणजे काय?
वाचताना वाक्य कोठे संपते, प्रश्न कोठे आहे, उद्गार कुठे आहे, कोठे किती थांबावे — हे समजण्यासाठी जी चिन्हे वापरली जातात ती विरामचिन्हे म्हणतात. विरामचिन्हांचा योग्य वापर लेखन स्पष्ट, सुबोध आणि वाचकासाठी समजण्यास सोपा करतो.

5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे (Punctuation): महत्त्व

स्ट्रॉंग पॉइंट: उत्तम लेखनासाठी आणि परीक्षेत चांगले गुण मिळविण्यासाठी विरामचिन्हांचा नेमका वापर आवश्यक आहे. विरामचिन्हे वाक्यांचे अर्थ बदलू शकतात — चुकीचे विरामचिन्ह लावल्यास अर्थ गोंधळला जाऊ शकतो.

प्रमुख विरामचिन्हे आणि त्यांचा वापर

• पूर्णविराम (.) — full stop / period: वाक्य पूर्ण झाले आहे हे दाखविण्यासाठी. साध्या विधान वाक्याच्या शेवटी वापरतात.

  उदा.: मी शाळेत जातो. तो अभ्यास करतो.

• अर्धविराम (;) — semicolon: दोन संबंधित पण स्वतंत्र वाक्ये किंवा वाक्यांश एकमेकांशी जोडताना — जिथे पूर्णविराम जाऊ शकतो पण संबंध दाखवायचा असतो तिथे वापरतात.

  उदा.: तो अभ्यास करतो; तरीही परीक्षा कठीण वाटते.

• स्वल्पविराम (,) — comma: वाक्याच्या आत थोडा श्वास किंवा विराम दाखवण्यासाठी वापरतात — उदाहरणार्थ, सूचीमध्ये, उपवाक्य वेगळे करण्यासाठी, संबोधन दर्शविण्यासाठी इ.

  उदा.: मला सफरचंद, केळी, व चिकू हवे आहेत. राम, मित्रा, तुझं स्वागत आहे.

• प्रश्नचिन्ह (?) — question mark: प्रश्नवाचक वाक्याच्या शेवटी वापरतात.

  उदा.: तुम्ही कुठे जाता? हे किती वाजले आहेत?

• उद्गारचिन्ह (!): आश्चर्य, आनंद, राग, भावनात्मक उद्गार दाखवण्यासाठी वापरतात.

  उदा.: वाह! किती सुंदर आहे! थांब!

• एकेरी अवतरणचिन्ह (' ') — single quotation marks: एखाद्या वाक्यात उद्धरणाचे भाग दाखवण्यासाठी किंवा एका शब्दावर विशेष जोर देण्यासाठी वापरतात (काही ठिकाणी दुहेरी अवतरण वापरतात).

  उदा.: त्याने 'योग्य' शब्द वापरला.

• दुहेरी अवतरणचिन्ह (" ") — double quotation marks: कोणीतरी बोललेले सटीक शब्द दाखवण्यासाठी (प्रत्यक्ष उद्धरण) किंवा लेखनात संवाद दाखवण्यासाठी वापरतात.

  उदा.: आई म्हणाली, "वेळेवर जेवण करा."

• संयोग चिन्ह (-) — hyphen / dash: शब्द जोडण्यासाठी किंवा वाक्यात अंतर दाखवण्यासाठी वापरतात. मर्यादित वापर शालेय लेखनात आवश्यक असतो.

  उदा.: दीर्घ-प्रयत्न फळवंत ठरतात. आणि संवादामध्ये छोटा विचार विराम दाखवण्यासाठी — तो आला — पण उशीर झाला.

• अपसारणचिन्ह (....) — ellipsis: विचाराचा अपूर्ण भाग, थांबे किंवा गूढता दाखवण्यासाठी वापरतात.

  उदा.: तो म्हणाला, "मला वाटते..."

विरामचिन्हांचे नियम आणि मार्गदर्शक तत्त्वे

1. पूर्णविराम: प्रत्येक पूर्ण विधानवाक्याच्या शेवटी पूर्णविराम लावा.

   उदा.: पुस्तक टेबलवर ठेवले आहे.

2. स्वल्पविराम: सूचींमध्ये, उपवाक्य वेगळे करण्यासाठी आणि संबोधनाच्या पुढे वापरा.

   उदा.: माझ्या शाळेत गणित, विज्ञान, इतिहास हे विषय आहेत.

3. प्रश्नचिन्ह: प्रश्न विचारल्यास वाक्याच्या शेवटी प्रश्नचिन्ह राहील.

   उदा.: तू कसा आहेस?

4. उद्गारचिन्ह: फक्त खूप आवश्यक असताना वापरा; सतत उद्गारचिन्ह वापरणे चांगले नाही.

   उदा.: स्वागत आहे! लक्ष द्या!

5. अर्धविराम: जर वाक्य दोन स्वतंत्र परंतु संबंधीत भागांनी बनलेले असतील तर वापरा.

   उदा.: मी अभ्यास करतो; माझा ध्येय स्पष्ट आहे.

6. अवतरणचिन्हे: कोणीतरी बोललेले अचूक वाक्य किंवा इतर स्रोतांमधील वाक्य उद्धृत करताना दुहेरी अवतरणचिन्ह (" ") वापरा. जर उद्धरणात आणखी एक उद्धरण असेल तर एकेरी अवतरणचिन्ह आतल्या उद्धरणासाठी वापरा.
7. संयोग आणि अल्पविराम: शब्दांश जोडण्यासाठी '-'; विचार थांब दाखवण्यासाठी '—' किंवा ',' वापर विचार करा. शालेय लेखनात अत्याधिक गोंधळ टाळा.

विरामचिन्हांच्या चुकीच्या वापरापासून होणाऱ्या चुका

• अपर्याप्त विराम: सतत वाचताना वाक्ये एकत्र वाचली जातात; अर्थ अस्पष्ट होतो.
• अतिसारविराम: जास्त विरामछेद वाक्य खंडित करतात आणि वाचनाचा प्रवाह मोडतात.
• चुकीचे अवतरण: उद्धरण न वापरल्यास कोण बोलत आहे हे स्पष्ट होत नाही.

प्रश्नोत्तरे आणि सराव (Practice Exercises)

खालील वाक्ये वाचून योग्य विरामचिन्ह भरा:

1. तू कुठे राहतो ___
2. मी बाजारातून फळे घेतली ____ सफरचंद, केळी आणि संत्री
3. अहमद म्हणाला ___ मला उद्या येऊ द्यावा___
4. अरे ___ किती आनंद झाला ___
5. तो आला ___ पण उशीर झाला

उत्तरं

1. तू कुठे राहतो? (प्रश्नचिन्ह)
2. मी बाजारातून फळे घेतली. सफरचंद, केळी आणि संत्री. (पूर्णविराम व स्वल्पविराम)
3. अहमद म्हणाला, "मला उद्या येऊ द्यावा." (दुहेरी अवतरण व पूर्णविराम)
4. अरे! किती आनंद झाला! (उद्गारचिन्हे)
5. तो आला — पण उशीर झाला. (डॅश दाखवून थांब दर्शवितो)

MCQ Test – विरामचिन्हे (Marathi Grammar)

सूचना: प्रत्येक वाक्यातील विरामचिन्ह ओळखा. योग्य उत्तर व कारण दिले आहे.

परीक्षेसाठी टिप्स

• लेखनात विरामचिन्हे लक्षात ठेवा — उत्तर लिहिताना वाचून पाहा की वाक्य स्पष्ट आहे का?
• उद्धरण वापरताना नेमके संदर्भ व स्वर तपासा; कोण बोलत आहे ते दाखवा.
• संकेतस्थळ किंवा पुस्तकातून उद्धरण घेत असाल तर दुहेरी अवतरणात ठेवा आणि स्रोत निश्चित नोंदवा.
• अर्धविराम व पूर्णविराम यातील फरक जाणून घ्या — अर्धविराम फारसे शालेय लेखनात वापरले जात नाही परंतु समजून घ्या.

• विद्यार्थ्यांनी 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे साठी नियमित सराव करणे आवश्यक आहे.
• शिक्षकांनी 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे या विषयावर सोप्या उदाहरणांसह स्पष्टीकरण दिले.
• ऑनलाइन वर्गात 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे यावर विशेष लक्ष दिले गेले.
• ग्रंथालयात 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे संदर्भातील उत्तम पुस्तके उपलब्ध आहेत.
• योग्य नियोजन व सातत्य ठेवल्यास 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे मध्ये चांगले गुण मिळवता येतात.
• वर्गातील चर्चेदरम्यान 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे या विषयावर अनेक उदाहरणे दिली जातात.
• घरच्या अभ्यासात 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे साठी सराव प्रश्न लिहिणे उपयुक्त ठरते.
• पूर्वीच्या प्रश्नपत्रिकांचा अभ्यास करून 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा | भाषा विषय तयारी — मराठी व्याकरण: विरामचिन्हे या घटकाची तयारी अधिक चांगली करता येते.

उपसंहार (Conclusion)

विरामचिन्हे म्हणजे केवळ चिन्हे नसून लेखनाचे मार्गदर्शक आहेत. ते वाचकाला संदेश समजण्यास मदत करतात आणि लेखनाला शैली व स्पष्टता देतात. 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षेसाठी विरामचिन्हांवरील नीटसर अभ्यास, उदाहरणे आणि सराव खूप उपयुक्त ठरतात. दररोज थोडा सराव करा, वाक्यांचे स्वरूप तपासा आणि योग्य विरामचिन्हे लावा — यामुळे तुमच्या लेखन कौशल्यात प्रगती होईल.

शुभेच्छा! — 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षेसाठी मनापासून शुभेच्छा. शिकत रहा, सराव करत रहा आणि तुम्ही यशस्वी व्हाल.