मराठी व्याकरण — वृत्तपत्रातील जाहिराती व बातम्यांवर आधारित प्रश्न | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा:
इयत्ता पाचवीच्या शिष्यवृत्ती परीक्षेत वृत्तपत्रातील जाहिरात आणि बातम्यांवर आधारित प्रश्न हे महत्त्वाचे असतात. या प्रकारचे प्रश्न वाचन-समज आणि तपशील ओळखण्याचे कौशल्य तपासतात. योग्य पद्धतीने सराव केल्यास या भागात चांगले गुण मिळवता येतात.
मराठी व्याकरण — वृत्तपत्रातील जाहिराती व बातम्यांवर आधारित प्रश्न : या भागाचे महत्त्व का?
- वृत्तपत्र वाचनामुळे विद्यार्थ्यांची व्यवहार्य ज्ञान आणि वर्तमानघटना समज वाढते.
- जाहिराती व बातम्या छोट्या-पार्श्वभागाची माहिती देते जी बहु-पर्यायी प्रश्न (MCQ) आणि उत्तर-लेखन (short/long answer) मध्ये विचारली जाते.
- पर्यवेक्षणीय वाचन, महत्त्वाच्या आकडेवारीचा तपास आणि तारखा, ठिकाणे व नावे पकडण्याचे कौशल्य वाढते.
प्रश्न सोडवण्यासाठी आवश्यक पद्धती
- लक्षपूर्वक वाचन: संपूर्ण जाहिरात किंवा बातमी एकदा संयमाने वाचा. एकंदर आशय समजून घ्या.
- प्रश्न नीट समजून घेणे: प्रश्नात नेमके काय विचारले आहे हे वाचा — तारीख, वेळ, स्थान, किंमत, अटी किंवा कोणाशी संबंधित आहे हे स्पष्ट करा.
- मुख्य माहिती ओळखणे: त्या लेखातील मुख्य तथ्यं — उदाहरणार्थ: तारीख, वेळ, नाव, पत्ता, फीस, शेवटची तारीख (last date), संपर्क क्रमांक वगैरे नोदवा.
- तुलना करणे: दिलेल्या पर्यायांशी बातमीतील माहिती तुलना करा; चुकीचे पर्याय त्वरित वगळता येतात.
- उपसूत्रे व लहान मुद्ये लक्षात ठेवा: शिर्षक (headline), उपशिर्षक (subheading) आणि पहिल्या पॅराग्राफमध्ये सर्वात महत्त्वाची माहिती असते — ती आधी सापडवा.
जाहिरात आणि बातमीचे वेगळेपण
जाहिरात ही सामान्यतः एखाद्या उत्पादन/सेवा/घटना/नोकरी/शिविराची माहिती देण्यासाठी असते आणि ती संक्षिप्त व स्पष्ट स्वरूपात असते. बातमी म्हणजे एखाद्या घटनेचा अहवाल जो अधिक तपशीलवार, संदर्भासहित व कालानुक्रमाने दिला जातो. परीक्षेत दोन्हीवर आधारित वेगळे प्रश्न येऊ शकतात — जाहिरातीतील अटी, अंतिम तारीख, शुल्क आणि संपर्क माहिती, तर बातमीत घटनास्थळ, वेळ, कारणे व परिणाम या प्रकारचे प्रश्न विचारले जातात.
काय-नोट्स घ्यावेत (Checklist for reading)
- कोणत्या दिवशी घटना किंवा कार्यक्रम आहे?
- ठिकाण कोणते आहे?
- आयोजक कोण आहे?
- नोंदणीची अंतिम तारीख (last date) आणि फीस किती आहे?
- संपर्क क्रमांक/ईमेल/वेब-पत्ता आहे का?
- एखादी विशेष अट, पात्रता किंवा वय मर्यादा दिली आहे का?
सराव कसा करावा?
- विकतपत्र वाचण्याचा सराव: दररोज कोणतीही एक छोटी जाहिरात किंवा बातमी वाचा व त्यावर आधारित 5 प्रश्न तयार करून सोडवा.
- पूर्वीचे प्रश्नपत्रिका अभ्यासा: मागील वर्षांची शिष्यवृत्ती प्रश्नपत्रिका वाचा — शैळी समजेल.
- टाइम-प्रीशर सराव: वेळेच्या मर्यादेत वाचन व प्रश्न सोडवण्याचा सराव करा — कारण परीक्षेत वेळेचे नियोजन महत्वाचे आहे.
- मोक टेस्ट / मोक टेस्ट्स: ऑनलाइन मॉक टेस्ट्स वापरा किंवा शाळेत शिक्षकांसह सराव सत्र आयोजित करा.
उदाहरण — जाहिरात (Sample Advertisement)
जाहिरात: "शाळा परिसरात चित्रकला स्पर्धा आयोजित करण्यात आली आहे. दिनांक: 15 ऑक्टोबर 2025, वेळ: सकाळी 9 वाजता, स्थान: नगर सभागृह. वयोगट: 5वी ते 8वी. सहभाग फी: ₹50. अंतिम नोंदणी तारीख: 10 ऑक्टोबर 2025. संपर्क: 98765xxxxx."
यावर आधारित प्रश्न:
- स्पर्धा कोणत्या दिवशी आहे?
- स्पर्धेची सुरुवातीची वेळ काय आहे?
- नोंदणी शुल्क किती आहे?
- शेवटची नोंदणी तारीख कोणती आहे?
- कोणत्या वयोगटासाठी ही स्पर्धा आहे?
उत्तर:
- 15 ऑक्टोबर 2025.
- सकाळी 9 वाजता.
- ₹50.
- 10 ऑक्टोबर 2025.
- 5वी ते 8वी वर्ग.
उदाहरण — बातमी (Sample News Passage)
बातमी: "गत शनिवारी ग्रामीण भागातील नदी पुलाखाली अचानक पुराला सुरुवात झाली. स्थानिकांनी आपत्कालीन सेवा संपर्क करून सर्वांना सुरक्षित ठिकाणी नेले. सुदैवाने कोणतीही जीवितहानी झालेली नाही. पोलीस निरीक्षकांच्या मते, पावसाचे प्रमाण सामान्यपेक्षा जास्त असल्याने हा अपघात झाला."
यावर आधारित प्रश्न:
- घटनेची वेळ कोणती (कोणता दिवस) आहे?
- कुठे घटना झाली?
- कोठे संपर्क करण्यात आला?
- कोणती कारणे दिली गेली आहेत?
- कोणती जीवालोका नोंद झाली का?
उत्तर:
- गत शनिवारी.
- ग्रामीण भागातील नदी पुलाखाली.
- आपत्कालीन सेवा/पोलिसांना संपर्क केला.
- पावसाचे प्रमाण सामान्यपेक्षा जास्त असल्याने पुर आला.
- सुदैवाने कोणतीही जीवितहानी नाही.
प्रकारचे प्रश्न जे विचारले जाऊ शकतात
- तारीख व वेळ — नेमके ओळखणे.
- स्थळ व आयोजक — उद्दिष्ट ओळखणे.
- शुल्क व नोंदणी माहिती — संख्यात्मक माहिती पकडणे.
- कारण व परिणाम — बातम्यांमध्ये कारणे शोधणे.
- उद्धरण — जर बातमीमध्ये कोणीतरी बोलले असेल तर ते लक्षात घेणे.
सहाय्यक टिप्स (Quick Tips)
- हॅडलाइन्स व पहिल्या अनुच्छेदावर आधी लक्ष द्या — महत्त्वाची माहिती तिथे दिलेली असते.
- तारखा-संबंधित शब्द किंवा अंकीय तपशील अधोरेखित करा किंवा नोट करुन घ्या.
- वाचनानंतर प्रश्न व पर्याय तात्काळ तुलना करा — चुकीचे पर्याय लोप करा.
- वर्गात शिक्षकांकडून मिळणारे उदाहरणे आणि सराव प्रश्नांचे उत्तर तयार ठेवा.
अभ्यास वेळापत्रक (Study Plan)
- दिवसातून 15–20 मिनिटे वृत्तपत्र वाचनासाठी राखा — प्रथम दोन्ही (जाहिरात व बातमी) वाचा.
- आठवड्यातून एका दिवशी उदाहरणांच्या आधारे 10-15 प्रश्न सोडवा.
- मुद्देमालाचे नोट्स तयार करा — वारंवार पुनरावलोकन करा.
MCQ Test : बातमीवर आधारित प्रश्न
प्रश्न-१) बातमीत कोणत्या विषयावर व्याख्यानमाला आयोजित करण्यात आली होती?
2 points
- कारागृहावर
- कैद्यांच्या जीवनावर
- सर्वोदय कार्यकर्त्यांवर
- गांधीजींच्या जीवनावर
योग्य उत्तर: गांधीजींच्या जीवनावर
स्पष्टीकरण: बातमीप्रमाणे व्याख्यानमाला विशेषतः "महात्मा गांधीजींच्या जीवनावर" आयोजित करण्यात आली होती, कारण गांधीजींच्या विचारांद्वारे कैद्यांना प्रेरणा मिळावी हा उद्देश होता.
प्रश्न-२) कैद्यांची लेखी परीक्षा घेतल्याने ....
2 points
- त्यांच्या वागण्यात काहीच फरक पडला नाही.
- त्यांचे वर्तन बिघडले.
- गुन्हेगारीत वाढ झाली.
- त्यांनी आपले वर्तन सुधारण्याचा निर्णय घेतला.
योग्य उत्तर: त्यांनी आपले वर्तन सुधारण्याचा निर्णय घेतला.
स्पष्टीकरण: व्याख्यानमालेनंतर घेतलेल्या लेखी परीक्षेतून असे दिसून आले की कैद्यांनी आपले वर्तन सुधारण्याचा निश्चय केला. हे त्या कार्यक्रमाचे महत्त्वपूर्ण फलित होते.
प्रश्न-३) व्याख्यानमाला कोठे आयोजित करण्यात आली होती?
2 points
- कारागृहात
- पुण्यात
- सर्वोदय मंडळाच्या कार्यालयात
- ठाण्यामध्ये
योग्य उत्तर: कारागृहात
स्पष्टीकरण: व्याख्यानमाला थेट कारागृहामध्येच आयोजित करण्यात आली होती जेणेकरून कैद्यांना प्रत्यक्ष प्रेरणा मिळेल.
निष्कर्ष
वृत्तपत्रातील जाहिराती व बातम्यांवर आधारित प्रश्न सोडवणे हे वाचन-समज आणि तपशील ओळखण्याचे कौशल्य विकसित करते. नियमित सराव, काळजीपूर्वक वाचन व मुख्य माहिती टिपण्याची सवय लावल्यास ह्या भागात सहजच चांगले गुण मिळवता येतात. 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षेत या प्रकारच्या प्रश्नांवर भर असल्याने तयारीसाठी रोजच्या सवयींना प्राधान्य द्या.
शुभेच्छा! — तुमच्या शिष्यवृत्ती तयारीसाठी मनापासून शुभेच्छा. नियमित वाचन आणि सराव तुम्हाला नक्की यश देईल.
मराठी भाषा विषय तयारी - 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा
हा लेख ५वी शिष्यवृत्ती परीक्षेसाठी भाषा विषयातील सर्व ३३ महत्वाचे घटक थोडक्यात समजावतो. प्रत्येक घटकाच्या खाली स्वतंत्र लेख दिला आहे.
➡ विषय तयार करण्यासाठी लेख
मराठी व्याकरणातील सर्व महत्वाच्या घटकांचा त्वरित आढावा घेण्यासाठी, तसेच प्रत्येक घटकासाठी स्वतंत्र लेख वाचा.
📖ℹ️➡ संपूर्ण विषय तैयारी लेख वाचा