मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा

मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा:
इयत्ता ५वी शिष्यवृत्ती परीक्षेच्या मराठी व्याकरण अभ्यासक्रमात वाक्प्रचार हा एक महत्त्वाचा घटक आहे. वाक्प्रचार म्हणजे शब्दांचा समूह, जो सरळ अर्थ न दर्शवता, लाक्षणिक किंवा विशेष अर्थ व्यक्त करतो. या विभागातील प्रश्न सरावाने सोडवले तर विद्यार्थ्यांना गुण मिळवणे सोपे जाते. या लेखात आपण वाक्प्रचार म्हणजे काय, त्यांचे प्रकार, उदाहरणे, सराव प्रश्न, तयारीसाठी टिप्स आणि परीक्षेत उपयोगी मार्गदर्शन पाहणार आहोत.

मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा: वाक्प्रचार म्हणजे काय?

शब्दांचा असा समूह, जो त्यांच्या साध्या अर्थापेक्षा वेगळा, म्हणजेच एक विशिष्ट आणि लाक्षणिक अर्थ व्यक्त करतो त्याला वाक्प्रचार म्हणतात. वाक्प्रचार एक किंवा अधिक शब्दांचा बनलेला असतो. उदा. डोळ्यात तेल घालून पाहणे म्हणजे केवळ डोळ्यात तेल घालणे असा अर्थ होत नाही तर “खूप लक्षपूर्वक पाहणे” असा त्याचा खरा अर्थ असतो.

वाक्प्रचाराचे महत्त्व

• वाक्याला लाघवीपणा आणि आकर्षकता येते.
• भाषा अधिक प्रभावी आणि जिवंत होते.
• परीक्षेत या विभागातून प्रश्न विचारले जातात.
• वाक्प्रचाराचा योग्य वापर केल्यास लिखाण दर्जेदार होते.

५वी शिष्यवृत्ती परीक्षेसाठी वाक्प्रचार कसे तयार करावे?

1. अभ्यास साहित्य शोधा: वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ यांसाठी विविध पुस्तके व संकेतस्थळे उपलब्ध आहेत. उदा. scholarship.com सारखी संकेतस्थळे.
2. व्हिडिओ पहा: YouTube वर या विषयावर आधारित शैक्षणिक व्हिडिओ उपलब्ध आहेत.
3. उजळणी करा: वारंवार वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ वाचणे व लक्षात ठेवणे.
4. सराव प्रश्न सोडवा: नमुना प्रश्नपत्रिका, कार्यपत्रिका आणि ऑनलाइन टेस्ट्स सोडवणे.

वाक्प्रचार — उदाहरणे व अर्थ

• अक्कलवान असणे: हुशार असणे.
• डोळ्यात तेल घालून पाहणे: बारकाईने लक्ष ठेवणे.
• कानावर हात ठेवणे: चूक मान्य करणे.
• नवर्यात जाणे: समाधानी होणे.
• पोटात कावळे ओरडणे: खूप भूक लागणे.
• पाणीपणा करणे: दुसऱ्याची खुशामत करणे.
• हातचे सोडून पळत्याच्या पाठी लागणे: मिळालेल्याला न जपता दुसऱ्या मागे लागणे.
• नाकातोंडाला येणे: त्रास होणे.

सराव प्रश्न

खाली दिलेल्या वाक्प्रचारांचे अर्थ लिहा:

1. डोळे उघडणे
2. नाक खुपसणे
3. मनावर घेणे
4. उंटावरून शेळ्या हाकणे
5. तोंडावर पडणे

उत्तरांची दिशा:

• डोळे उघडणे: जाणीव होणे.
• नाक खुपसणे: दुसऱ्याच्या कामात हस्तक्षेप करणे.
• मनावर घेणे: गंभीरपणे विचार करणे.
• उंटावरून शेळ्या हाकणे: आळशीपणा करणे.
• तोंडावर पडणे: अपयशी होणे.

तयारीसाठी टिप्स

• दररोज ५-१० वाक्प्रचार पाठ करा.
• लहान वही तयार करा व त्यात वाक्प्रचार व अर्थ लिहून ठेवा.
• शिक्षक व मित्रांसोबत चर्चा करा.
• ऑनलाइन क्विझ व कार्यपत्रिका सोडवा.

परीक्षेतील वाक्प्रचार प्रश्नांचा स्वरूप

साधारणपणे खालील प्रकारचे प्रश्न विचारले जातात:

1. दिलेल्या वाक्प्रचाराचा योग्य अर्थ निवडा (MCQ).
2. दिलेल्या अर्थाशी जुळणारा वाक्प्रचार लिहा.
3. वाक्यात योग्य वाक्प्रचार बसवा.

MCQ Test : वाक्प्रचारांवर आधारित प्रश्न

प्रश्न-1) 'कान टोचणे' या वाक्प्रचाराचा अर्थ सांगा.

2 points

• दागिने घालणे
• कानाला छिद्र पाडणे
• कान उघडणी करणे
• कान दुखणे

योग्य उत्तर: कानाला छिद्र पाडणे

स्पष्टीकरण: 'कान टोचणे' म्हणजे कानात छिद्र करून दागिने घालण्यासाठी तयारी करणे.

---

प्रश्न-2) 'अतिशय भिती वाटणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• डोळे फिरणे
• डोळे पांढरे होणे
• कष्ट करणे
• डोळा मिचकावणे

योग्य उत्तर: डोळे पांढरे होणे

स्पष्टीकरण: 'डोळे पांढरे होणे' हा वाक्प्रचार फार मोठी भीती वाटणे, थरकाप उडणे या अर्थाने वापरला जातो.

---

प्रश्न-3) 'खूप फायदा होणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• शान वाढवणे
• पळून जाणे
• घाबरून जाणे
• घबाड पदरात टाकणे

योग्य उत्तर: घबाड पदरात टाकणे

स्पष्टीकरण: 'घबाड पदरात टाकणे' म्हणजे अनपेक्षितरीत्या मोठा फायदा होणे.

---

प्रश्न-4) 'माफी मागणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• पाय घसरणे
• पाय काढणे
• पाय धरणे
• पळून जाणे

योग्य उत्तर: पाय धरणे

स्पष्टीकरण: 'पाय धरणे' म्हणजे एखाद्याची क्षमा मागणे किंवा विनंती करणे.

---

प्रश्न-5) शोभा व सिमा या दोघींचे खूप........ वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्यप्रचार वापरा.

2 points

• विश्वास आहे
• मेतकूट जमते
• भरोसा आहे
• वैर जमते

योग्य उत्तर: मेतकूट जमते

स्पष्टीकरण: 'मेतकूट जमणे' म्हणजे खूप छान मैत्री असणे, चांगले पटणे.

---

प्रश्न-6) 'समजूत घालणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• मन वेधणे
• मन वळवणे
• मनावर घेणे
• मन थक्क करणे

योग्य उत्तर: मन वळवणे

स्पष्टीकरण: 'मन वळवणे' म्हणजे एखाद्याला समजावून पटवणे.

---

प्रश्न-7) 'घोर अपमान करणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• नाक कापणे
• नाक खूपसणे
• नाक घासणे
• नाक चोळणे

योग्य उत्तर: नाक कापणे

स्पष्टीकरण: 'नाक कापणे' म्हणजे एखाद्याचा अपमान करणे.

---

प्रश्न-8) 'हाय खाणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• भरपूर खाणे
• पळून जाणे
• धास्ती घेणे
• कष्ट करणे

योग्य उत्तर: धास्ती घेणे

स्पष्टीकरण: 'हाय खाणे' म्हणजे भीतीने घाबरून जाणे किंवा धास्तावणे.

---

प्रश्न-9) 'ऐकून समाधान होणे' या अर्थाचा वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• कानामागे टाकणे
• कानोसा घेणे
• कानावर घालणे
• कान निवणे

योग्य उत्तर: कान निवणे

स्पष्टीकरण: 'कान निवणे' म्हणजे मनापासून आनंदाने ऐकणे.

---

प्रश्न-10) दररोज आईवडीलांना...............वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार कोणता?

2 points

• पाया पडावे
• वंदन करणे
• मुजरा करावा
• भान हरपणे

योग्य उत्तर: पाया पडावे

स्पष्टीकरण: वडीलधाऱ्यांना आदराने वंदन करण्यासाठी 'पाया पडणे' हा वाक्प्रचार वापरतात.

---

प्रश्न-11) सर्कशीतील कसरती पाहून सचिनला ...............वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार वापरा.

2 points

• बुचकळ्यात पडणे
• गर्क असणे
• नवल वाटणे
• गर्व असणे

योग्य उत्तर: नवल वाटणे

स्पष्टीकरण: 'नवल वाटणे' म्हणजे आश्चर्यचकित होणे.

---

प्रश्न-12) अचानक समोर वाघ येताच सर्वांचे.................वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार वापरा.

2 points

• धाबे दणाणले
• पळून गेले
• माफी मागणे
• पसार होणे

योग्य उत्तर: धाबे दणाणले

स्पष्टीकरण: 'धाबे दणाणणे' म्हणजे अचानक फार मोठी भीती वाटणे.

---

प्रश्न-13) भारतीय जवानांनी शत्रूच्या सैन्याशी...............वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार वापरा.

2 points

• मार दिला
• बारा वाजवल्या
• झुंज दिली
• हानी झाली

योग्य उत्तर: झुंज दिली

स्पष्टीकरण: 'झुंज देणे' म्हणजे धैर्याने लढा देणे.

---

प्रश्न-14) मिठाई पाहताच समीरच्या ............वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार वापरा.

2 points

• पदरमोड करणे
• हात मारणे
• डोळे निवणे
• तोंडाला पाणी सुटणे

योग्य उत्तर: तोंडाला पाणी सुटणे

स्पष्टीकरण: 'तोंडाला पाणी सुटणे' म्हणजे खाण्याची तीव्र इच्छा होणे.

---

प्रश्न-15) बाजीप्रभू युद्धात लढता लढता.................वाक्य पूर्ण करण्यासाठी योग्य वाक्प्रचार वापरा.

2 points

• धारातीर्थी पडणे
• धुळीला मिळणे
• पळून जाणे
• मार खाणे

योग्य उत्तर: धारातीर्थी पडणे

स्पष्टीकरण: 'धारातीर्थी पडणे' म्हणजे रणांगणावर प्राण देणे.

मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार

• विद्यार्थ्यांनी मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा या घटकासाठी दररोज सराव करणे आवश्यक आहे.
• शिक्षकांनी मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा या विषयावर सोपे आणि उपयुक्त उदाहरणे दिली.
• ऑनलाइन क्लासमध्ये मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा यावर विशेष मार्गदर्शन करण्यात आले.
• अभ्यासिकेत मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा संदर्भातील पुस्तके सहज उपलब्ध आहेत.
• योग्य वेळापत्रक व नियोजन ठेवल्यास मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा मध्ये उत्तम गुण मिळू शकतात.
• वर्गातील चर्चेदरम्यान मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा यावरील प्रश्न विद्यार्थ्यांना विचारले जातात.
• घरच्या अभ्यासात मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा साठी नोट्स तयार करणे उपयुक्त ठरते.
• पूर्वीच्या प्रश्नपत्रिकांचा अभ्यास करून मराठी व्याकरण — वाक्प्रचार | 5वी शिष्यवृत्ती परीक्षा या भागाची तयारी अधिक परिणामकारक करता येते.

मराठी व्याकरणातील वाक्प्रचार हा भाग विद्यार्थ्यांच्या भाषाशैलीला सुंदर बनवतो. ५वी शिष्यवृत्ती परीक्षेत वाक्प्रचारांवर आधारित प्रश्न सोडवण्यासाठी नियमित अभ्यास, उजळणी आणि सराव आवश्यक आहे. वाक्प्रचार लक्षात ठेवून त्यांचा वापर केला तर परीक्षेत चांगले गुण मिळवणे नक्कीच शक्य आहे. तुम्हाला खूप शुभेच्छा!